Upamiętnienie więźniów z Piekiełka

27 listopada 2019 r. w Parku Picassa odbyło się uroczyste odsłonięcie kamienia upamiętniającego więźniów niemieckiego obozu pracy przymusowej w „Piekiełku”. To wspólny projekt Żydowskiego Instytutu Historycznego i Urzędu Dzielnicy Białołęka.

W czasie II wojny światowej na terenie okupowanej Polski Niemcy zorganizowali szereg obozów pracy przymusowej, w których realizowali plany melioracji gruntów i regulacji rzek, w dużej mierze oparte zresztą o polskie przedwojenne plany gospodarcze. Największym przedsięwzięciem tego rodzaju była budową i umacnianie wałów przeciwpowodziowych na brzegach Wisły.

Piekiełko było jednym z kilkunastu obozów pracy przymusowej zorganizowanych nad brzegami Wisły w okolicach Warszawy. Obóz znajdował się w rejonie dzisiejszej ulicy Obrazkowej przy skrzyżowaniu z Myśliborską. Początkowo pracowali tu Żydzi z warszawskiego getta, a następnie żydowscy robotnicy z Otwocka i Legionowa, do którego wcześniej przymusowo przesiedlono Żydów m.in. z Białołęki Dworskiej, Winnicy, Płud, Henrykowa, Piekiełka i Żerania. Łącznie w Piekiełku pracowało około 350-400 robotników. Zmuszani byli do pracy w bardzo trudnych warunkach, o głodowych racjach żywnościowych. Robotnicy, którzy umarli przy pracy, byli grzebani w wale.

Jednym z więźniów obozu był pochodzący z Otwocka Calek Perechodnik, który w swoich wspomnieniach pt. „Spowiedź”, wydanych przez Ośrodek KARTA, opisał warunki pracy w Piekiełku. Z tego cennego źródła historycznego dowiadujemy się, że w połowie października 1942 roku w obozie Piekiełko oddział niemieckiej żandarmerii rozstrzelał około 80 osób – głównie kobiet, dzieci i starców, którzy uciekli z likwidowanego getta w Legionowie przed wywózką do obozu śmierci w Treblince. Robotnicy Piekiełka zmuszeni zostali do wykopania masowego grobu dla ofiar tej masakry.

W listopadzie 1942 roku większość robotników została przeniesiona do getta warszawskiego. Ostatnia grupa Żydów, pracująca w obozie, została rozstrzelana na miejscu przez oddział niemieckiej policji w maju 1943 roku. Aby pamiętać o nich i o wszystkich, którzy w latach 1940 – 1943 w obozie pracy Piekiełko budowali wał wiślany, odsłonięto kamień w Parku Picassa. Napis na tablicy umieszczonej na kamieniu brzmi:

Pamięci Żydów, więźniów niemieckiego obozu pracy przymusowej w pobliskim Piekiełku, którzy w latach 1940-1943 w nieludzkich warunkach budowali ten wał przeciwpowodziowy, a następnie zostali zamordowani przez oddział niemieckiej żandarmerii.