Patroni naszych ulic

Święty Wincenty

Wincenty to imię kilku chrześcijańskich świętych i błogosławionych. Najpopularniejsi z nich to Wincenty Pallotti - założyciel zgromadzeń pallotyńskich, Wincenty Kadłubek - polski biskup i pierwszy Polak-kronikarz oraz Wincenty á Paulo - opiekun i patron ubogich. Który z nich jest patronem jednej z ważniejszych ulic Targówka – arterii komunikacyjnej łączącej Pragę z Bródnem?

Św. Wincenty Pallotti jest patronem jednego z praskich kościołów - na ul. Skaryszewskiej, Wincenty Kadłubek ma swoją ulicę w warszawskim Ursusie, możemy więc przypuszczać, że patronem naszej praskiej ulicy jest św. Wincenty á Paulo. I tak jest w rzeczywistości - osoba patrona łączy się ściśle z historią i charakterem tego miejsca.

Wincenty á Paulo urodził się w Pouy we Francji w rodzinie ubogich rolników. Uczył się dzięki pomocy i wsparciu miejscowego proboszcza. W 1600 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Już jako młody ksiądz zasłynął z niezwykłego talentu oratorskiego: pod wpływem jego kazań miały miejsce liczne nawrócenia. Opiekował się najuboższymi i odtrąconymi przez społeczeństwo - był między innymi kapelanem galerników. Głosił Ewangelię ubogim i najbardziej potrzebującym. W 1625 roku powołał do istnienia Zgromadzenie Misji (księży misjonarzy), które miało kontynuować jego pracę oraz troszczyć się o przygotowanie i wykształcenie gorliwych kapłanów.

Sam wywodził się z ubogiej rodziny, dobrze rozumiał więc sytuację materialną najbiedniejszej ludności. Zdając sobie sprawę, że nędza utrudnia zajmowanie się życiem religijnym, powołał do istnienia wiele stowarzyszeń charytatywnych. W 1633 roku powstało Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia (w Polsce nazywanych szarytkami), których głównym zadaniem stała się praca na rzecz ubogich. Święty Wincenty á Paulo zmarł w 1660 roku w Paryżu. W 1729 roku został zaliczony w poczet błogosławionych, a w osiem lat później kanonizowany. W roku 1885 został ogłoszony patronem wszystkich stowarzyszeń miłosierdzia działających w Kościele katolickim. Jego święto obchodzimy 27 września.

Pierwszą grupę misjonarzy Wincenty á Paulo przysłał do Polski w 1651 r. Spełnił prośbę polskiej królowej Marii Ludwiki Gonzagi, żony króla Jana Kazimierza. Misjonarzy było tylko czterech, w dodatku nie znali języka polskiego!!! Wkrótce jednak zaczęli rozwijać swoją działalność, kształcąc młodych kapłanów. Królowa ofiarowała im parafię św. Krzyża na Krakowskim Przedmieściu, gdzie rezydują do dzisiaj. Po kanonizacji św. Wincentego jego kult zaczął się w Polsce szybko rozwijać i wkrótce stał się jednym z popularniejszych świętych. Powstało wiele kościołów pod jego wezwaniem, między innymi na Bródnie. Kościół ten nierozerwalnie związany jest z Cmentarzem Bródnowskim.

Cmentarz Bródnowski (zwany też Bródzieńskim) został założony w 1884 roku pomiędzy drogą bródnowską, szosą białołęcką a Cmentarzem Żydowskim. Początkowo miał służyć ludności Pragi. Dopiero później stał się otwarty dla całej stolicy. Utworzenie nowego cmentarza dla Warszawy było koniecznością, gdyż o stare Powązki nie były już w stanie przyjmować wszystkich potrzebujących. W dodatku na Powązkach tylko najbogatsi mogli sobie pozwolić na wykup kwater, nie było tam miejsca dla biedaków. W pierwszych latach swojego istnienia Cmentarz Bródnowski był przeznaczony dla najbiedniejszych. Jako że ich patronem był św. Wincenty á Paulo, jemu więc poświęcono wybudowany przy cmentarzu kościółek.

Z czasem zmienił się charakter Cmentarza Bródnowskiego - kwatery zaczęli wykupywać zamożniejsi obywatele zarówno z prawobrzeżnej, jak i lewobrzeżnej Warszawy. Rosło też znaczenie coraz częściej uczęszczanej drogi bródnowskiej, biegnącej przy wschodniej ścianie cmentarza. Droga ta – prowadząca do folwarku i wsi Stare Bródno - była o wiele starsza niż sam cmentarz (odnajdujemy ją już na XVII-wiecznych mapach okolic Warszawy). Po wbudowaniu nekropolii jej znaczenie wzrosło, i choć stała się szlakiem uczęszczanym przez mieszczan, to wciąż była tylko wiejskim traktem.

Sytuacja zmieniła się podczas I wojny światowej. Aż do tego czasu - od ponad stu lat - w Warszawa rządzili Rosjanie. Hamowali jej rozwój, bojąc się, by nie zaćmiła miast imperium rosyjskiego. W 1916 roku Rosjan z Warszawy przepędzili Niemcy i przekazali zarząd miasta w polskie ręce. Natychmiast przystąpiono do modernizacji i rozbudowy stolicy: przede wszystkim wypuszczono ją z "gorsetu", którym krępowali ją Rosjanie. Do Warszawy przyłączono tereny od dawna związane z miastem, poszerzając jej granice o tereny między innymi Targówka i Bródna. Wytyczono nowe ulice, a istniejącym traktom nadano nowe nazwy. Droga bródnowska stała się ulicą św. Wincentego.

Wybór św. Wincentego á Paulo na patrona był z pewnością spowodowany bliskością kościoła pod tym samym wezwaniem, ale była to też manifestacja patriotyzmu i niechęci do niedawnych zaborców - Rosjan. Poprzez wybór św. Wincentego uhonorowano również jego wspólnotę - księży misjonarzy, którzy wiele wycierpieli w okresie rozbiorów. Wielu z nich zaangażowało się w patriotyczną działalność konspiracyjną, brało udział w powstaniach, udzielało pomocy prześladowanym przez carską policję. Spotkały ich za to surowe represje - odebranie wspólnocie parafii św. Krzyża, aresztowania, zsyłki na Syberię, więzienie w Cytadeli. Po 1918 roku, w wolnej Polsce, księża misjonarze i szarytki mogli wznowić swoją działalność. Prowadzą ją do dzisiaj - chociaż w okresie PRL władze komunistyczne zwalczały pamięć o świętym Wincentym á Paulo: ulica jemu poświęcona stała się ulicą anonimowego Wincentego. Pamiętajmy zatem kim był ten, który dał imię jednej z najważniejszych ulic Pragi.


T. Pawłowski
7607