Co prawda najwięcej kleszczy można spotkać w lasach, a szczególnie tych, które sąsiadują z polanami; w okolicach rzek i stawów, w zagajnikach i zaroślach; ale są one także w parkach, na skwerach, działkach i trawnikach. Zatem również miasta nie są od nich wolne. A tym samym wszędzie, gdzie jest zieleń, można się zarazić groźnymi chorobami przenoszonymi przez kleszcze: boreliozą i kleszczowym zapaleniem mózgu.
O zagrożeniach, jakie niosą kleszcze, przede wszystkim o boreliozie, mówił prof. Tadeusz Płusa, autor obszernej publikacji na temat tej choroby; długoletni kierownik Kliniki Chorób Wewnętrznych, Pneumonologii i Alergologii CSK MON Wojskowej Akademii Medycznej w Warszawie, podczas spotkania zorganizowanego przez IMR advertising by PR. Prof. Płusa przede wszystkim podkreślał konieczność profilaktyki chorób przenoszonych przez kleszcze, zachęcał, by nie lekceważyć objawów, które mogą wskazywać na zakażenie; mówił o tym, jak ważne jest, jak najszybsze usunięcie kleszcza.
Dwie poważne choroby
Kleszcze to niewielkie pajęczaki, bardzo czułe na zapach potu ludzkiego i wydychany przez nas dwutlenek węgla. To przystosowanie sprawia, że łatwo przygotowują się do ataku na przechodzącego lub przebiegającego obok człowieka. Najbardziej narażone na ukłucie kleszczy są osoby spędzające dużo czasu na powietrzu – leśnicy, właściciele psów, kotów i zwierząt gospodarskich, biegacze, działkowicze, grzybiarze, wędkarze, przebywający na biwakach, obozach, wczasach.
Warto pamiętać, że wbrew temu, co jeszcze powtarzano kilka lat temu, kleszcze nie spadają z drzew czy krzewów, lecz żyją w trawie i niskich zaroślach. Są niebezpieczne dla ludzi i zwierząt domowych jako nosiciele groźnych wirusów i patogenów. Dla ludzi najgroźniejsze są bakterie borrelia, które wywołują boreliozę, a także wirus KZM powodujący kleszczowe zapalenie mózgu. W Polsce, spośród występujących 19 gatunków kleszczy, ludzi najczęściej atakują kleszcz pospolity i łąkowy.
Borelioza, choroba bakteryjna, może prowadzić do groźnych powikłań neurologicznych, zapalenia stawów czy mięśnia sercowego. Można się przed nią ustrzec w jeden sposób: szybko, przed upływem 12 godzin od ukłucia, usuwając kleszcza. Jeżeli do choroby dojdzie, leczy się ją antybiotykami. Często trwa to nawet kilka miesięcy, a bywa, że dłużej. Z kolei kleszczowe zapalenie mózgu, to choroba wirusowa, która atakuje ośrodkowy układ nerwowy, i może prowadzić do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, a nawet do śmierci. Przed chorobą prawie w 100 proc. zabezpiecza szczepionka, której trzeba przyjąć dwie dawki.
Badania wskazują, że wirusem kleszczowego zapalenia mózgu może być zarażony nawet co szósty kleszcz. Zakażenie jest możliwe niemal natychmiast po ukłuciu. Choroba jest podstępna, ponieważ na początku jej objawy przypominają grypę, więc mogą być zbagatelizowane. Jednak niektóre osoby mogą od razu doświadczać porażenia nerwów, zaburzeń koordynacji ruchowej, świadomości, a nawet śpiączki.
Chorzy, którzy wyjdą z choroby, często cierpią na zaburzenia mowy, równowagi, niedowłady; miewają problemy psychiczne.
Gdy robi się cieplej
Kleszcze są aktywne od marca do listopada. Zaczynają żerować, gdy robi się cieplej, a dokładnie, gdy temperatura osiąga 5-7 stopni C. Najczęściej pojawiają się w marcu, ale ostatnio, z powodu lekkich zim, bywają aktywne już w lutym.
W Polsce rośnie liczba osób chorujących na kleszczowe zapalenie mózgu, głównie dlatego, że wielu z nas coraz częściej spędza czas poza domem, na świeżym powietrzu, wybierając różne formy aktywności. Ważne, by wiedzieć, jak chronić się przed ukłuciem kleszczy i być świadomym, co robić, jeśli do tego dojdzie.
Ochrona przed ukłuciem
1. Odpowiednie ubranie: podczas pobytów w lesie szczelnie zakrywać całe ciało.
2. Ubrania w jasnych barwach: łatwiej dostrzec kleszcza.
3. Stosowanie środków odstraszających kleszcze.
4. Ostrożność i uważność podczas spacerów czy pobytów w lasach i na łąkach.
5. Dokładne sprawdzenie (obejrzenie) całego ciała po powrocie z wycieczki czy spaceru. Kleszcze najchętniej wkłuwają się w skórę głowy, za uszami, pod pachami i kolanami.
6. Dokładne wytrzepanie ubrania po powrocie do domu.
7. Szczepienie się przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu.
8. Śledzenie przygotowanej m.in. przez Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej kampanii „Nie igraj z kleszczem. Wygraj z kleszczowym zapaleniem mózgu” - strona www.kleszczeinfo.pl
Gdy kleszcz ukłuje
1. Natychmiast usuń kleszcza – dobra jest do tego pęseta lub specjalne urządzenie np. mrożące, dostępne w aptekach. Kleszcza nie wykręcaj, tylko schwyć jak najbliżej skóry i wyciągnij delikatnym, ale zdecydowanym ruchem.
2. Rankę po kleszczu zdezynfekuj spirytusem salicylowym lub wodą utlenioną.
3. Miejsce po ukłuciu obserwuj przez kilka tygodni. Pojawienie się rumienia, wysypki, obrzęku, albo objawów grypowych wymaga konsultacji z lekarzem.
Jolanta Zientek-Varga