10 maja w Muzeum Warszawskiej Pragi odbyła się kolejna debata z cyklu „Wokół rewitalizacji”, którego inicjatorką jest Ewa Ziajkowska, tym razem poświęcona idei stworzenia na Pradze Północ parku kulturowego. O takie rozwiązanie, mogące chronić zabytkowy krajobraz dzielnicy przy jednoczesnym zwiększonym wsparciu finansowym na rzecz rewitalizacji praskich kamienic, mówi się od dawna. Jako pierwsi otwarcie wspominali o tym przy okazji wdrażania programu rewitalizacji prascy społecznicy związani z Praskim Stowarzyszeniem Mieszkańców „Michałów”. Niestety, wprowadzając ZPR, miasto zdecydowało się na inne rozwiązania.
Po kilku latach pomysł jednak wrócił, przede wszystkim na kanwie zmian w działalności Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków po wypowiedzeniu w ubiegłym roku porozumienia zawartego przez miasto z wojewodą mazowieckim odnośnie realizowania przez SKZ na terenie Warszawy działań zarezerwowanych dla konserwatora wojewódzkiego. Zmieniona sytuacja stwarza okazję, aby wyznaczyć miejskiemu konserwatorowi nowe zadania w zakresie edukacji i kształtowania długofalowej polityki ochrony zabytków, o czym w trakcie debaty wspominał dyrektor BSKZ, Michał Krasucki.
Parki kulturowe w polskim prawodawstwie, w kontekście ochrony zabytków, funkcjonują od 15 lat. Są obok rejestru, pomników historii oraz ochrony konserwatorskiej w planach miejscowych czwartą formą ochrony zabytków wymienioną w ustawie o ochronie zabytków. Obecnie w Polsce działa 36 parków kulturowych, z których najbardziej znany przed kilkoma laty utworzono w Krakowie (obejmuje rejon starego miasta oraz wzgórza wawelskiego). Wprowadzenie w grodzie Kraka parku kulturowego miało przede wszystkim na celu walkę z nielegalnymi reklamami zaśmiecającymi przestrzeń publiczną w tym mieście. Po kilku latach od wdrożenia tego rozwiązania można śmiało stwierdzić, że cel został osiągnięty i zabytkowe ulice w większości oczyszczono z mało estetycznych reklam, nie uszczuplając przy tym przychodów lokalnych przedsiębiorców (w ramach parku kulturowego prowadzone są działania edukacyjne związane m.in. z wypracowywaniem dobrych praktyk reklamowych). W trakcie debaty w Muzeum Pragi rolę parków kulturowych w ochronie zabytków przedstawił dr Andrzej Siwek (Instytut Historii Sztuki UJ/Narodowy Instytut Dziedzictwa OT w Krakowie), który jest współautorem krajowego raportu o skuteczności ochrony krajobrazu za pomocą parku kulturowego oraz planów ochrony i zarządzania dla parków w Krakowie i Zakopanem. O doświadczeniach praskich z kolei opowiadał zebranym Tomasz Peszke z Praskiego Stowarzyszenia Mieszkańców „Michałów”, który zwrócił uwagę na katastrofalne skutki braku takiego rozwiązania w sytuacji, gdy dla większości obszaru Pragi nie ma uchwalonych planów miejscowych, a jednocześnie silna presja inwestycyjna skutkuje nieodwracalnym przekształcaniem brył wielu zabytkowych budynków. Przedstawiając zdjęcia szpecących rejon ul. Targowej ekranów akustycznych zainstalowanych wraz z budową Trasy Świętokrzyskiej Peszke wspomniał, że gdyby na Pradze funkcjonował park kulturowy, tego typu rozwiązania nie mogłyby się pojawić w przestrzeni publicznej. Na zalety ustanowienia na Pradze Północ parku kulturowego zwracał również uwagę inny członek PSM Michałów, Krzysztof Michalski, podkreślając, że procedura ustanowienia tej formy ochrony krajobrazu jest znacznie szybsza niż przyjęcie w Warszawie planu miejscowego (do uchwalenia MPZP w warunkach warszawskich potrzeba średnio kilkunastu lat) i do czasu uchwalenia tego ostatniego może być skutecznym narzędziem ochrony zabytkowego charakteru przekształcanych w wyniku działań inwestycyjnych kolejnych przestrzeni na Pradze.
Pochlebnie o wdrożeniu takiego narzędzia wypowiadali się również przybyli na debatę pracownicy Biura Architektury i Planowania Przestrzennego, a także przedstawiciele SKZ. Ci ostatni wspomnieli, że trwają prace nad ustanowieniem dwóch nowych parków kulturowych w Warszawie (dotychczas tą formą ochrony objęty był jedynie zabytkowy rejon Wilanowa i Ursynowa – jako Wilanowski Park Kulturowy), na terenie Śródmieścia i właśnie na Pradze. Czas pokaże, czy te zapowiedzi zostaną zrealizowane.
JO