W samym środku miasta

Konferencja naukowa „W samym środku miasta”, która odbyła się 6 grudnia w eleganckich wnętrzach Praskiego Akademika przy Floriańskiej 3, stanowiła podsumowanie projektu dotyczącego katowni tworzonych na Pradze począwszy od 1944 roku przez komunistyczny aparat represji.

Projekt, poza samą konferencją, obejmował produkcję filmu dokumentalnego, opracowanie konspektu lekcji historii oraz stworzenie aplikacji mobilnej dla ścieżki edukacyjnej śladami praskich katowni. Na całość tych zadań uzyskano finansowanie ze środków publicznych Narodowego Centrum Kultury oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Radosław Potrac nauczyciel Szkoły Podstawowej nr 30 wraz z uczniami klasy 5c zaprezentował aplikację mobilną „Praskie katownie – Szlak pamięci”, które stanowią nowoczesną formę lekcji historii. Dzięki zajęciom uczniowie mogli poznać minione wydarzenia w sposób żywy i atrakcyjny, także za sprawą różnego rodzaju dyskusji, gier i otwartych zadań.

„Mapowaniem pamięci” nazwała Anna Straszyńska, prezes i założycielka Stowarzyszenia Kolekcjonerzy Czasu badanie historii dzięki współpracy organizacji pozarządowych, lokalnych aktywistów i mieszkańców oraz instytucji naukowych. To często stowarzyszenia lub pojedyncze osoby stoją na straży pamięci. Tak jest w przypadku Anny Straszyńskiej, dzięki której ochroną konserwatorską został objęty budynek przy Strzeleckiej 8, a stowarzyszenie dokumentuje ślady, mogące świadczyć o kolejnych miejscach na Pradze, w których również istniały zaimprowizowane areszty i mogą się znajdować miejsca kaźni. Wiadomo, że oprócz Strzeleckiej 8, funkcję aresztu pełnił też budynek Domu Akademików Żydów przy ul. Sierakowskiego 7 czy Liceum Władysława IV. Na terenie Pragi działało więzienie karno-śledcze przy ul. Namysłowskiej, złą sławą cieszył się też adres Cyryla i Metodego 4 – siedziba Miejskiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Znajdą się one w realizowanym przez IPN projekcie „Czerwona Mapa Warszawy”. To tylko te najbardziej znane adresy, a już wiadomo, że było ich znacznie więcej. Stąd konieczność dalszego dokumentowania miejsc kaźni na Pradze.

Zwieńczeniem konferencji była premierowa projekcja filmu „W samym środku miasta” w reż. Ewy Żmigrodzkiej, zrealizowanego przez Diecezjalną Telewizję Internetową „Salve TV”. Film koncentruje się wokół historii więźniów byłego aresztu przy ul. Strzeleckiej oraz Sierakowskiego i emocji ich rodzin. Tytuł filmu i konferencji pochodzi od słów posła Pawła Lisieckiego podkreślających, że aparat represji mógł dziać niemal na oczach ludzi, zajmując dla swoich potrzeb budynki mieszkalne w gęsto zaludnionej dzielnicy. Dochodzące z podwórek i piwnic strzały słychać było w sąsiednich kamienicach, gdzie toczyło się już zwyczajne życie powojennej Pragi. Film „W samym środku miasta” ma zostać pokazany w TVP już w styczniu przyszłego roku.

W dyskusji, jaka się odbyła po projekcji, podkreślano rolę edukacji, tak najmłodszych – czego dobrym przykładem jest praska Szkoła Podstawowa nr 30, jak i nauczycieli, często nieznających praktycznie wcale historii Warszawy i jej dzielnic. Z sali padały pytania, dlaczego wśród osób współpracujących przy powstaniu filmu nie wymieniono Anny Straszyńskiej i stowarzyszenia Kolekcjonerzy Czasu. Nie znalazło się tam także nazwisko Beaty Bielińskiej-Jacewicz, koordynatorki całego projektu. Obie panie stanowczo zaprotestowały przede wszystkim przeciwko zamieszczaniu w filmie podziękowań dla wiceprzewodniczącego Rady Dzielnicy Praga Północ Jacka Wachowicza, który w projekcie nie uczestniczył oraz dla obecnego właściciela budynku przy Strzeleckiej 8, który – jak na to wskazują liczne świadectwa – podczas prowadzenia remontu niszczy zachowane w piwnicach prawnie chronione ślady historii.

Mimo tych nieprzyjemnych zgrzytów, projekt wypracował przede wszystkim narzędzia do dalszej pracy edukacyjnej, w postaci scenariusza zajęć oraz aplikacji, którą można znaleźć pod adresem http://www.praskiekatownie.pl/.

Koordynatorka projektu Beata Bielińska-Jacewicz, zapowiedziała też ściślejszą współpracę z prężnie działającym Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce.