Śladami panoramy Pragi

W programie każdej wycieczki jest oglądanie obiektów i informacje, przekazywane przez przewodnika. 25 sierpnia społeczny opiekun zabytków Pragi Janusz Sujecki dodał do tego nie lada atrakcję: pokazał pięć zabytków i ich widok, utrwalony na zdjęciu sprzed 140 lat! To najstarsza fotografia panoramy Pragi – jedno ze zdjęć panoramy Warszawy, które Konrad Brandel wykonał z wieży zegarowej Zamku Królewskiego w 1873 roku (wówczas byłego Zamku Królewskiego, w którym urzędował ostatni namiestnik carski, hrabia Teodor Berg).

Pierwszym obiektem na szlaku była kamienica przy ul. Sierakowskiego 4, której powstanie związane jest z działalnością przemysłowca Juliusza Karola Mintera. Potem właścicielem była spółka „Wulkan”, osoby prywatne, magistrat miasta. Budowa zaczęła się w 1860 roku, zakończyła 3 lata później. Kamienicę zaprojektował Józef Orłowski. Najpierw były w niej mieszkania prywatne, od 1885 roku I Męskie Gimnazjum (pierwsze gimnazjum na Pradze). W latach 90. na potrzeby gimnazjum dobudowano aulę, która zachowała się do dziś. Tu rozpoczął naukę i w 1897 roku zdał maturę Janusz Korczak. W 1905 roku gimnazjum przeniesiono do gmachu, gdzie mieści się Liceum Władysława IV. Kamienica wymaga remontu. Trwała wojna o wpisanie jej do rejestru zabytków. Inwestor Port Praski zaskarżył wpis przed Sądem Administracyjnym, chce nadbudować 4 kondygnacje. Skarga została oddalona. 8 sierpnia działacze Zespołu Opiekunów Dziedzictwa Kulturalnego otrzymali informację, że stołeczny konserwator zabytków nie zgadza się na nadbudowę. „Są szanse, że budynek będzie odremontowany” – powiedział uczestnikom wycieczki Janusz Sujecki.

Drugi, oglądany tego dnia obiekt, przy ul. Wrzesińskiej 2, wybudowany w latach 1862 – 63, nie figuruje w rejestrze zabytków. Na zdjęciu z 1873 roku jest to piękny budynek, murowana facjata; dziś ma 3 piętra. Kamienica często zmieniała właścicieli: polskich, żydowskich. Dwie kondygnacje dobudował w 1910 roku Szmul Reichenberg. Klatka schodowa była oświetlana palnikami gazowymi (prąd był bardzo drogi). Zachowały się palniki gazowe, balustrady z 1910 roku i oryginalne kotwy, trzymające ściany. Widoczny jest ślad po pocisku artyleryjskim.

Na starym zdjęciu i w naturze wycieczkowicze zobaczyli budynek przy ul. Targowej 56 - na lewo od Bazaru Różyckiego. W 1865 roku właściciel Wytwórni Galanterii Metalowej Juliusz Karol Minter zakupił plac z drewnianym budynkiem, który został rozebrany. W ciągu 2 lat powstał nowy, zaprojektowany przez  Józefa Orłowskiego. Opowiadając o tym obiekcie Janusz Sujecki korygował legendę, że od Różyckiego dostał go Manas Ryba. Ten żydowski kupiec z Nowego Dworu po prostu ją kupił. Historia  bazaru nie zaczyna się w 1901 roku – jak czytamy na tablicy – lecz w roku 1874, Wtedy założyli go  Langner i Wodzyński; rok później sprzedali go Julianowi Różyckiemu, który potem dokupił 2 działki. W latach 1901-1902 bazar został uporządkowany, kramy ujednolicone; stanął kiosk w kształcie syfonu. Teren bazaru wraz z budynkiem został wpisany do rejestru przez poprzedniego konserwatora zabytków. Wykonano remont dachu i rynien.

Kolejny obejrzany obiekt, na zdjęciu wygląda jak elewator i dwa silosy. Powstał w związku z otwarciem kolei warszawsko-terespolskiej. Budowę zaczęto w 1868 roku, zakończono rok później. Przejęły go Polskie Koleje Państwowe, utworzone w 1926 roku. W 2005 roku został sprzedany prywatnemu inwestorowi i niszczał. Na wniosek Janusza Sujeckiego konserwator Barbara Jezierska wpisała go do rejestru zabytków. Właściciel się nie odwołał. Budynek przy ul. Kijowskiej 5 zyskał górną kondygnację; pod nim są fantastyczne piwnice.

Wycieczkowy szlak zakończył się przy „najbardziej schowanym zabytku” – otoczonym zielenią domku o wiejskim wyglądzie, z 1868 roku. Wybudowano go jako  magazyn warsztatów kolei warszawsko-terespolskiej; w latach 1910-1912 został adaptowany na mieszkania dla kolejarzy. Dobudowano drewnianą część i piwnicę-ziemiankę. Do 2009 roku był w bardzo złym stanie. Firma PKP okazała się bardzo przychylna jego zachowaniu. Obiekt został wpisany do rejestru zabytków przez Barbarę Jezierską. Dziś ma adres Lubelska 33A. 

K.