Za nami drugi Międzynarodowy Dzień Przewodnika Turystycznego, który w Polsce obchodziliśmy w sobotę 23 lutego. Mimo niskiej temperatury powietrza i braku słońca, warszawiacy tłumnie wybrali się na wycieczki, organizowane przez warszawskie koła Przewodników Miejskich i Terenowych PTTK. Na szczególną uwagę zasługuje wyjątkowa wycieczka, zorganizowana przez Mieczysława Janiszewskiego – laureata pierwszej edycji Florianów - pod hasłem „Z Ochotą na Pragę”. Tytuł wycieczki był okazją do zwiedzenia świątyń w dwóch najmniejszych warszawskich dzielnicach. historię ochockiego kościoła pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny (parafia Św. Jakuba Apostoła) opowiedziała Magdalena Kuc. Po prawej stronie Wisły wycieczkowicze zwiedzili Bazylikę Mniejszą Najświętszego Serca Jezusowego przy ulicy Kawęczyńskiej, po której oprowadziła Hanna Dzielińska oraz cerkiew prawosławną pod wezwaniem Świętej Marii Magdaleny – z Ewą Grodecką i Wojciechem Nowickim jako przewodnikami.
Na stronie 5. zamieszczamy informacje, wybrane z bogatych opowieści przewodników o praskich świątyniach, by zachęcić do ich poznania i odwiedzenia.
Atrakcją wycieczki był przejazd żółtym piętrowym autokarem Warsaw City Tour, w trakcie której Mieczysław Janiszewski zabawiał wycieczkowiczów opowieściami o mijanych obiektach i dykteryjkami o Warszawie. Towarzyszyły temu, znane wszystkim warszawskie piosenki, między innymi takie szlagiery, jak: „Kłaniaj się Pradze”, „Proszę zwrócić, wycieczko, uwagę”, „Na prawo most, na lewo most”, „Budujemy nowy dom”, „Pałacyk Michla”, „Nie masz cwaniaka nad warszawiaka” czy „Warszawa da się lubić”. Uczestnicy wycieczki wyrażali przekonanie, że warto i trzeba „Warszawę przybliżyć warszawiakom”; za sprawą mijanych miejsc, ilustrowanych muzyką i opowieściami Mieczysława Janiszewskiego – tak właśnie się stało.
Kolejną atrakcją były konkursy z nagrodami, ufundowanymi przez warszawskie kawiarnie i kluby, takie jak: Och Cafe, Sens Nonsensu czy Hydrozagadka oraz przybytek X Muzy – NoveKino Praha. Ci, którzy wykazali się wiedzą o Warszawie i jej zabytkach, w nagrodę mogli zagościć w tych lokalach, kultowych miejscach spotkań mieszkańców stolicy i turystów.
Zdaniem uczestników, wycieczka była udana „w ogóle i w szczególe, i pod każdym innym względem”. Na podziękowania zasługuje zarówno przewodnik Mieczysław Janiszewski, jak Maciej Lewandowski – dyrektor Warsaw City Tour, księża katoliccy i prawosławni za udostępnienie wnętrz świątyń (w tym szczególnie diakon Andrzej Dawidziuk za przygotowanie prelekcji naukowej dla zwiedzających) oraz wolontariuszki: Anna Wasik, mieszkanka Pragi i Małgorzata Kryńska, która z „Ochotą” czuwała nad całością tegorocznej wycieczki.
Czym zaskoczą nas przewodnicy w przyszłym roku? Na odpowiedź na to pytanie przyjdzie nam poczekać cały rok, w trakcie którego nieraz będzie można spotkać spacerowiczów, przemierzających warszawskie szlaki i zasłuchanych w historię miasta i jego mieszkańców.
Czytelników, którzy nie byli uczestnikami wycieczki, a chcą poczuć atmosferę tego wydarzenia, zachęcamy do odpowiedzi na niektóre pytania, postawione przez przewodnika:
1. Przez środek którego bazaru jeździły tramwaje?
2. Gdzie usytuowany jest pomnik żołnierzy spod Monte Cassino?
3. Który kościół przesunięto o 21,5 m z powodu budowy ulicy?
4. Jakie nazwy, zaczynające się na literę M, ma 5 osiedli zbudowanych po wojnie?
5. Gdzie w Warszawie było pierwsze pogotowie ratunkowe?
6. W którym roku otwarto Trasę W-Z?
Dodatkowe pytanie, od redakcji NGP: w której ze zwiedzanych świątyń brał ślub Konstanty Ildefons Gałczyński?
Odpowiedzi szukaj w gazecie.
Bazylikę Mniejszą Najświętszego Serca Jezusowego przy ul. Kawęczyńskiej zbudowano z inicjatywy Marii Radziwiłłowej, która z mężem Michałem Radziwiłłem pomagała biednej młodzieży. Małżeństwo kupiło duży fragment Pragi, by założyć tu osiedle wychowawcze (stąd „Michałów”). Świątynię zdecydowano się postawić na terenie bagiennym. Prace rozpoczęły się w 1907 roku od wzmocnienia gruntu, w który wbijano 850 betonowych pali; na nich stanęła betonowa platforma o głębokości kilku metrów, na niej – mury bazyliki. Budowa trwała... aż do roku 1997, kiedy ukończono wieżę. Figury świętych stanęły na schodach dopiero w XXI wieku. Inspiracją dla wnętrza była rzymska Bazylika św. Pawła Za Murami. Maria Radziwiłłowa zdecydowała się sprowadzić z Włoch kolumny z różowego granitu; każda ważyła 20 ton. Trzeba je było przewieźć przez całą Europę, co w latach wojny wiązało się z dodatkowymi kosztami.
W bazylice nawa główna jest wyższa od naw bocznych, które są oświetlane tylko pośrednio – oknem z nawy głównej. Świątynia ma długość 65 metrów, szerokość 30 m, wysokość nawy głównej 22 m, naw bocznych 11 m. W 1923 roku została konsekrowana; budowy doglądał przedstawiciel papieski bp Achille Ratti (wkrótce – papież Pius XI) oraz Giovanni Battista Montini (później – Paweł VI).
W latach 30. trwało wznoszenie murów. Gdy wybuchła wojna, nie było jeszcze górnych okien, świątynia nie osiągnęła jeszcze pełnej wysokości. Wnętrze ma współczesne. Wszyscy, którzy je wyposażali, to księża i klerycy, którzy sprawowali tu posługę. Organy usytuowane są nietypowo: nie na końcu nawy głównej, lecz na balkonie, po lewej stronie nad kaplicą. Dekoracji jest niezbyt wiele; pod oknami postacie papieży. Dominantą wizualną jest droga krzyżowa; choć wydaje się, że postacie są w ludzkim wymiarze, w rzeczywistości są 1,5-2,5 raza większe. Ołtarz to reminiscencja dekoracji wczesnochrześcijańskich, nawiązujących do kultury, kiedy nie było jeszcze podziału na kościoły: zachodni i wschodni. Obecnie część ołtarza jest w remoncie; wkrótce odzyska on blask. Uporządkowanie całości nadają rzędy bladoróżowych granitowych kolumn.
W bazylice często odbywają się koncerty. Wnętrze ma wspaniałą akustykę, o czym można się było przekonać na przykład podczas wstępów Edyty Geppert czy chóru Wiedeńskich Filharmoników.
Wnętrza bazyliki w filmach nie pojawiają się często; często ”gra” szata zewnętrzna od frontowej, wschodniej strony. Kilka lat temu w „Pręgach” zagrały schody. Teraz z upodobaniem wykorzystywane są jako tło zdjęć ślubnych.
Warszawska katedra metropolitalna pod wezwaniem Świętej Równej Apostołom Marii Magdaleny wzniesiona została w II połowie XIX wieku. Z myślą o tysiącach nowych mieszkańców, wśród których dużą część stanowili prawosławni, postanowił ją wybudować biskup warszawski Joannicjusz Gorski. Plany świątyni przygotował architekt świętego synodu Mikołaj Syczew. Katedra ma powierzchnię ponad 700 m2, pomieści 800-1000 wiernych. Kamień węgielny położono 14 czerwca 1867 roku. Już pod koniec 1868 roku ukończono podstawowe prace i przystąpiono do adaptacji wnętrza. Uroczyste wyświęcenie cerkwi nastąpiło 29 czerwca (według kalendarza gregoriańskiego – 11 lipca) 1869 roku w święto apostołów Piotra i Pawła. Została zbudowana na planie krzyża greckiego, z ołtarzem skierowanym na wschód, z nieco wydłużoną nawą główną. Zwieńczona jest 4-spadowym dachem o falistym półokrągłym kształcie. Ukoronowanie konstrukcji dachowej stanowi 5 cebulastych kopuł z 6-ramiennymi krzyżami, umieszczonych na wysokich 8-bocznych tzw. barabanach; zachodnie pełnią funkcję dzwonnicy. Jak większość katedr prawosławnych, jest 2-poziomowa. Głównym elementem wystroju wnętrz jest pozłacany ikonostas, który zachował się w prawie nie zmienionym stanie.
W 1892 roku, dla upamiętnienia 25. rocznicy budowy świątyni, w lewej nawie cerkwi urządzono boczny ołtarz ku czci św. Hioba Poczajowskiego, patrona diecezji warszawskiej. W 1915 roku, wraz z uciekającą przed Niemcami ludnością stolicy, prawosławni wywieźli z cerkwi w głąb Rosji najcenniejsze ikony i część drogocennego wyposażenia. Większość tych zabytków nie powróciła. Przez cały 1925 rok prowadzono zewnętrzny remont katedry. We wrześniu 1939 roku obok świątyni wybuchła bomba lotnicza; w dachu nad ołtarzem św. Hioba powstała duża dziura, którą wkrótce usunięto. Większe zniszczenia przyniósł drugi etap wojny: we wrześniu 1944 roku, podczas kolejnego ostrzeliwania Pragi przez Niemców, kilka pocisków uderzyło w główną kaplicę; na skutek eksplozji wybuchł również pożar. Wierzchołek kopuły został wypalony, a główny krzyż spadł na dach kopuły. Remont dachu zakończono w 1945 roku. Generalny remont opóźniał się ze względu na brak środków. Nowa dekada remontów zaczęła się w roku 1998, po wstąpieniu na tron metropolity arcybiskupa Sawy. Wzmożenie prac remontowych nastąpiło po roku 2003, gdy proboszczem katedry został mianowany ks. Anatol Szydłowski. W 1993 roku katedra przyjęła w swe progi prawosławny ordynariat Wojska Polskiego. Zaczęły się odbywać spotkania teologiczne, odczyty, projekcje filmowe, wystawy. Obok parafialnego chóru utworzony został chór młodzieżowy. W katedrze kilka razy do roku odbywają się koncerty. Od 2006 roku działa tu Bractwo św. Cyryla i Metodego; prowadzi działalność kulturalno-oświatową i samokształceniową, m.in. organizuje międzynarodowe pielgrzymki autokarowe do miejsc świętych w kraju i za granicą. Więcej informacji na www.katedra.org.pl.
K.