Ulice Pragi i Targówka

Ulica Białostocka

Dzisiejsza Białostocka nie należy i nigdy nie należała do pryncypalnych ulic Pragi, choć niejedna z nich mogłaby pozazdrościć jej długości. Nasza bohaterka ma swój początek przy ulicy Targowej, a kończy się daleko bo aż przy Radzymińskiej. To wydłużenie sprawia, że Białostocka ma różna oblicza na różnych swych odcinkach. Pierwszemu z nich nadają charakter kilkupiętrowe, przeważnie przedwojenne kamienice oraz ruchliwy i niezbyt bezpieczny rejon Dworca Wileńskiego. Środkowy, najdłuższy odcinek, po stronie nieparzystej zajmują bloki mieszkalne osiedla, któremu imienia użyczyła właśnie ulica Białostocka. Stronę parzystą zajmują tu głównie stuletnie zabudowania zakładu dawnej "Rektyfikacji Warszawskiej", czyli popularnego praskiego "Monopolu" mającego swą reprezentacyjną bramę od ul.Ząbkowskiej. Końcówka Białostockiej to kilka niedużych kamienic i zaniedbanych oficyn. Ot, choćby taka jak ta prezentowana na zdjęciu, piętrowa oficyna z początków naszego stulecia o elewacji wykonanej z szarej cegły. Stała ona jeszcze do niedawna, w głębi posesji, pod nr. 41. Dziś zdjęcie to ma już walor historyczny gdyż dom ten został przed dwoma laty rozebrany.

Szczerze mówiąc, cała ulica niezbyt zachęca do jej zwiedzania. Bardzo długa, o przeciętnej, wręcz nijakiej architekturze nielicznych stojących przy niej domów, tak więc nawet zapalony miłośnik Pragi może szybko znużyć się spacerem wzdłuż Białostockiej. Mimo to przyjrzyjmy się jej historii.

Początki dziejów ulicy wiążą się nie z Warszawą, nie z Pragą, a z Targówkiem, który nie przynależał jeszcze do miasta w czasie gdy dzisiejsza nasza bohaterka powstawała, czyli w drugiej połowie XIX wieku. Ówczesna Warszawa i Praga kończyła się przy ulicy Ząbkowskiej przy zbiegu z dzisiejszą ul. Markowską. Białostocka stanowiła jedną z dróg narolnych Targówka obok takich współczesnych ulic jak Folwarczna, czy Grodzieńska. Pierwotnie nie nazywała się Białostocka lecz Władysławowska i była znacznie krótsza niż obecnie. Zaczynała się przy nieistniejącej już dziś ul. Nowej, a kończyła się, tak jak i teraz, na Radzymińskiej. Taką można ją zobaczyć na planie Warszawy z 1888 r., wykonanym według pomiarów budującego wówczes warszawskie wodociągi angielskiego inżyniera W.H. Lindley'a. Dla orientacji warto dodać, że króciutka ul. Nowa istniała do lat 70-tych XX wieku w miejscu gdzie dziś stoją ostatnie z wysokich bloków osiedla przy Białostockiej ( licząc od Dworca Wileńskiego). Obecną nazwę uzyskała wkrótce po przyłączeniu tych terenów do Warszawy co nastąpiło w roku 1889.

Jak łatwo zauważyć najstarszym odcinkiem dzisiejszej ul. Białostockiej jest jej ostatni fragment. Tu też przetrwało kilka leciwych domów sprzed pierwszej wojny światowej. Według spisu warszawskich ulic z 1909 roku było tu 46 posesji rozlokowanych po obu stronach ulicy, z których zdecydowana większość należała do chrześcijan. Na obecnym środkowym odcinku ulicy dominowały fabryczne zabudowania wspomnianej już "Rektyfikacji Warszawskiej". Około roku 1910 Białostocką przedłużono do ul. Targowej, wtedy to osiągneła ona swą pełną długość. Tego najmłodszego odcinka nie zdążono zabudować przed 1914 rokiem, tak więc istniejąca tu do dziś zabudowa pochodzi głównie z okresu międzywojennego jak dom mieszkalny pracowników PKP na rogu z ul. Targową. Mimo to zachował się tu jeden ciekawy przykład solidnej kamienicy sprzed pierwszej wojny światowej. Jest to kamienica Cymermanów stojąca pod nr. 4. Przez wiele ostatnich lat dom ten stopniowo niszczał stając się ruiną stojącą w centrum Pragi. Doczekał się jednak swej odbudowy na początku lat 90-tych i dziś może cieszyć oko przechodnia swą pięknie odrestaurowaną fasadą.

Po wojnie znikneły z Białostockiej liczne drewniane domy, z czasem przestały działać fabryki jak istniejąca pod nr.42 Fabryka Narzędzi Chirurgicznych Alfonsa Manna, Która jako jedna z pierwszych na Pradze wznowiła działalność już pod koniec 1944 r. Wostatnich latach liczne wolne parcele zajmują powoli nowe domy.

Michał Pilich