Pomnik i protesty

W sali Urz�du Dzielnicy Praga P�noc 23 marca odby�o si� spotkanie mieszka�c�w, po�wi�cone ostatnim protestom spo�ecznym na Pradze. G��wnym tematem debaty by�y kontrowersje wok� powrotu pomnika "Czterech �pi�cych" na Plac Wile�ski po uko�czeniu budowy metra, ale om�wiono te� spraw� zagospodarowania Portu Praskiego oraz obrony NovegoKina Praha.

Pomnik zdemontowano pod koniec listopada 2011 r. z powodu prac przy budowie drugiej linii metra. Obecnie jest poddawany konserwacji. Komitet Spo�ecznego Sprzeciwu "Nie dla Czterech �pi�cych!" zainicjowa� og�lnopolsk� akcj�, a pod ich petycj� w internecie podpisa�o si� ju� ponad 4 tysi�ce os�b. W dyskusji star�y si� racje zwolennik�w i przeciwnik�w powrotu pomnika.

Powo�uj�c si� na informacje zawarte w internecie, zg�aszano postulat zwrotu przedwojennego postumentu, przygotowanego dla pomnika ksi�dza Skorupki. Proponowano umieszczenie na nim pomnika bitwy warszawskiej 1920 roku, powraca� r�wnie� motyw przeniesienia pomnika na cmentarz �o�nierzy radzieckich.

Cho� wi�kszo�� �rodowiska kombatant�w stoi na stanowisku, �e pomnik jest ho�dem dla zwyk�ych �o�nierzy, dla przelanej przez nich krwi, to nawet oni dostrzegali fa�sz tre�ci napisu na cokole pomnika: "Chwa�a bohaterom Armii Radzieckiej, towarzyszom broni, kt�rzy oddali swe �ycie za wolno�� i niepodleg�o�� narodu polskiego."

Niedobrze, �e dyskusja w tej sprawie toczy si� wy��cznie na p�aszczy�nie ideologicznej, cho� trudno zaprzeczy�, �e to w�adze pa�stwowe da�y si� wmiesza� w ideologi�, zawieraj�c w 1994 r. mi�dzynarodow� umow� pomi�dzy rz�dami Polski i Federacji Rosyjskiej, dotycz�c� wzajemno�ci w poszanowaniu grob�w i miejsc pami�ci ofiar wojen i represji. Cho� to porozumienie odnosi si� do miejsc, w kt�rych �o�nierze zgin�li lub zostali pochowani, obj�to nim dodatkowo cztery pomniki upami�tniaj�ce �o�nierzy radzieckich, w tym dwa usytuowane w Warszawie: Pomnik "Czterech �pi�cych" oraz wci�� dewastowany obelisk w Parku Skaryszewskim. Problem w tym, �e pomnik nie upami�tnia miejsca egzekucji czy spoczynku �o�nierzy radzieckich, lecz jest po�wi�cony idei polsko-radzieckiego braterstwa broni. Braterstwa, kt�rego nie by�o.

Tych zawi�o�ci zderzaj�cych si� racji na poziomie ideologicznym nie da si� rozwi�za�. Tymczasem, wykraczaj�c poza ideologi�, odwo�uj�c np. do kategorii przestrzennych, trzeba przede wszystkim zauwa�y�, �e Plac Wile�ski jest zbyt ma�y na ponowne bezkolizyjne ustawienie tam pomnika. Przypomnijmy, �e na wniosek mieszka�c�w Pragi ma si� tam znale�� fontanna, a przestrze� placu ma w wi�kszym stopniu plac przypomina�. Postument nie wr�ci na swe dawne miejsce, poniewa� b�dzie tam zlokalizowany przystanek tramwajowy. Dzi�ki temu tak�e tory zostan� wyprostowane � dotychczas tramwaje musia�y w okolicy pomnika lawirowa�.

Zgodnie z przygotowanym planem zagospodarowania i uchwa�� Rady Warszawy, pomnik ma zosta� przesuni�ty pod budynek przy Targowej 81. Trudno si� jednak dziwi� protestom mieszka�c�w, kt�rym widok na zadbany skwer z wysokimi drzewami miasto chce zast�pi� kamiennym postumentem z postaciami z br�zu, dzier��cymi karabiny w d�oniach...

Podobno trwaj� dalsze analizy lokalizacyjne, ale problemy mog� wynikn�� tak�e przy pr�bie przesuni�cia pomnika w kierunku cerkwi. Tu zaprotestowa� mo�e z kolei konserwator zabytk�w.

A wi�c co dalej z pomnikiem? To w du�ej mierze zale�y od skuteczno�ci pr�b uwolnienia go spod mi�dzynarodowych zale�no�ci. Wiele b�dzie zale�a�o od opinii Rady Ochrony Pami�ci Walk i M�cze�stwa. Tymczasem sprawa pozostaje nadal otwarta.

Kolejnym z omawianych temat�w by� protest przeciwko projektowi planu zagospodarowania terenu Portu Praskiego. Do projektu planu wp�yn�o kilkaset wniosk�w mieszka�c�w oraz organizacji og�lnowarszawskich. Po ich z�o�eniu zapad�a cisza, a ustawowy termin ustosunkowania si� do nich dawno min��. Projektowi wytkni�to tak wiele brak�w i nie�cis�o�ci, �e prawdopodobnie nie b�dzie zatwierdzony. Tymczasem w�a�ciciel terenu przygotowa� now� wersj� koncepcji zagospodarowania portu, po cz�ci uwzgl�dniaj�c� zg�aszane uwagi. Wzi�to np. pod uwag� istniej�ce na tym terenie zabytki. Dzi�ki interwencji senatora Marka Borowskiego jest tak�e szansa na ocalenie budynku przy Sierakowskiego, zwi�zanego z Januszem Korczakiem. Elektrim nie chce jednak czeka� na plan zagospodarowania, a inwestycje prawdopodobnie zamierza prowadzi� na podstawie warunk�w zabudowy. Tymczasem w Porcie Praskim rozszala�y si� tajemnicze po�ary. Najpierw sp�on�� niezwykle cenny budynek dworca wodnego, kt�rego remont dzi�ki staraniom Fundacji Ja Wis�a mia� si� rozpocz�� lada dzie�, a nast�pnie znajduj�ce si� na terenie portu altany. Czy to zwyk�y zbieg okoliczno�ci?

Om�wiono te� protest w obronie Novego Kina Praha, kt�ry zmobilizowa� bardzo wiele os�b. Tu g��wne zarzuty s� skierowane do Marsza�ka Wojew�dztwa, kt�ry wykaza� ca�kowitym brakiem nadzoru nad podleg�ymi mu sp�kami samorz�dowymi. Ostatnie protesty na Pradze wykaza�y ogromn� ludzk� aktywno��. Jak podkre�lali ich organizatorzy, najwa�niejsze jest jak najszersze wsp�dzia�anie i jasne formu�owanie cel�w.

Praskie protesty - w sprawie "Czterech �pi�cych", Portu Praskiego czy obrony Novego Kina Praha s� oddolnymi inicjatywami mieszka�c�w, zazwyczaj nies�uchanych i zwyczajnie ignorowanych przez w�adze.

Trudno te� zaprzeczy� s�uszno�ci podnoszonej w dyskusji potrzeby jasnych uregulowa� prawnych zwi�kszaj�cych wymagany udzia� spo�eczno�ci lokalnej w podejmowaniu decyzji, zw�aszcza tych dotycz�cych jej bezpo�rednio. Na tym wszak polega spo�ecze�stwo obywatelskie.

Kr.